Küre Beldesi

SULTAN I. ABDÜLMECID



Babasi : Ikinci Mahmud
Annesi : Bezm-i Alem Valide Sultan
Dogdugu Tarih : 25 Nisan 1823
Öldügü Tarih : 25 Haziran 1861
Saltanati : 1839 - 1861

Sultan Birinci Abdülmecid 25 Nisan 1823 günü dogdu. Babasi Sultan Ikinci Mahmud, annesi Gürcü Bezm-i Âlem Valide Sultan'dir. Annesi Gürcüdür. Sultan Birinci Abdülmecid, babasinin arzusu yönünde bir egitim ve terbiye gördügü için islahatçi fikirlere sahipti. Bati âlemine karsi hayranlik besliyordu. Babasinin vefati üzerine, henüz 17 yasinda iken Osmanli tahtina oturdu. Devletin ilerleyisi için Avrupaî hayat tarzinin ülke çapinda yayginlastirilmasini istedi. Saltanatinin henüz dördüncü ayinda ilan ettigi Gülhane Hatt-i Hümayunu sebebiyle Tanzimat Dönemi padisahi olarak söhret bulmustur.

Sultan Ikinci Mahmud, ölüm döseginde iken, Osmanli Devleti'ne karsi ayaklanmis olan Kavalali Mehmed Ali Pasa Osmanli kuvvetlerini Nizip'te yenilgiye ugratmisti. Sultan Birinci Abdülmecid böyle karmasik bir ortamda tahta çikti. Misir Sorunu, Rus donanmasinin Hünkâr Iskelesi Antlasmasina uyarak Istanbul'a gelmesi üzerine bir Avrupa sorunu haline geldi.

Basta Ingiltere, Avusturya, Prusya ve Rusya olmak üzere Avrupali devletler, Osmanli Devleti ile Misir Valisi Kavalali Mehmed Ali Pasa arasindaki Misir Sorununu çözmek için bir konferans düzenlediler. Avrupa Devletleri Misir'da güçlü bir yönetim istemiyorlardi. Kavalali Mehmed Ali Pasa'ya karsi Osmanli Devleti'nin tarafini tuttular ve bu ortamda Londra Sözlesmesi imzalandi (1840).

Buna göre; Misir Osmanli Devleti'ne bagli kalacak, ancak yönetimi Mehmed Ali Pasa ve ogullari yürütmeye devam edecekti. Misir 80.000 altin vergi ödeyecekti. Suriye, Adana ve Girit tekrar Osmanli yönetimine birakiliyordu.

Hünkâr Iskelesi Antlasmasi'nin süresi bitince, Londra'da bir yeniden bir konferans düzenlendi (1841). Toplantiya Osmanli Devleti'nden baska Rusya, Fransa, Ingiltere, Prusya ve Avusturya katildi. Konferansta alinan kararlara göre, Bogazlarda egemenlik hakki Osmanli Devleti'ne ait olacak, ancak baris döneminde hiçbir savas gemisi bogazlardan geçmeyecekti.

Bu antlasma ile Fransa ve Ingiltere Akdeniz'deki güvenliklerini saglamis oluyorlar, Osmanli Devleti'nin bogazlar üzerindeki kayitsiz sartsiz haklarina kisitlama geliyordu. Rusya ise Hünkâr Iskelesi Antlasmasi ile bogazlar üzerinde sagladigi üstünlügü kaybetmis oluyordu.

Tanzimat hareketleri Osmanli'ya batili anlamda bir düsünce biçimi ve yönetim sekli getirmek için Avrupa'dan esinlenerek yapilan programli bir yenilik ve kültür hareketiydi. Bu hareket Sultan Ikinci Mahmud'un padisah oldugu yillarda baslamisti.

Sultan Birinci Abdülmecid tarafindan Londra Elçiliginden alinip Hariciye Nazirligina (Dis Isleri Bakanligi) getirilen Mustafa Resit Pasa, Avrupa siyasetini iyi bilen bir devlet adamiydi. Tanzimat hareketinin bugüne kadar yapilan islahatlardan farkli oldugunu Sultan Birinci Abdülmecid'e kabul ettirdi.

Tanzimat Fermani; Topkapi sarayinin Gülhane Bahçesinde düzenlenen ve yabanci elçilerle, devlet adamlarinin hazir bulundugu bir toplantida, Mustafa Resit Pasa tarafindan Kasim 1839 tarihinde ilan edildi. Tanzimat fermanina tarihimizde Tanzimat-i Hayriye veya Gülhane Hatt-i Humayun'u da denir.

Tanzimat Fermani'nin getirdigi önemli yenilikler sunlardi; Müslüman veya gayrimüslim olan herkesin can, mal, namus güvenligi devlet garantisi altina alinacak, vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir sekilde alinacak, askerlik belirli bir düzene göre olacak, mahkemeler herkese açik olacak ve mahkeme karari olmadan kimse idam edilmeyecek, herkesin mal ve mülk sahibi olmasi ve bunu miras olarak birakabilmesi saglanacak, rüsvet ve iltimas kaldirilacak, kanun gücünün her gücün üstünde oldugu kabul edilecekti.

Tanzimat Fermani, Osmanli Devleti'nde anayasal düzenin baslangiç noktasi olarak kabul edilebilir. Bu fermanla Sultan Birinci Abdülmecid, kendi gücünün üzerinde bir güç oldugunu kabul ediyordu. Tanzimat Fermani ile azinliklara bazi haklar verilmisti. Bu haklari bahane eden Avrupa devletleri Osmanli Devleti'nin iç islerine karismaya devam ettiler. Oysa Tanzimat Fermani, bir anlamda bu tip müdahaleleri önlemek için ilan edilmisti.

Islahat Fermani Osmanli Devleti'nin bir iç düzenleme olmakla beraber Rusya ve Avrupa'nin iç islerine karismasini önlemek amaciyla ilan edilmistir. Bu ferman Paris Konferansi'nin baslamasindan hemen sonra Istanbul'da yabanci devlet temsilcilerinin huzurunda okunarak açiklandi. Fermanin getirdigi önemli hususlar sunlardi:

- Din ve mezhep özgürlügü saglanacak, okul kilise ve hastane gibi binalarin tamiri yapilacak,
- Müslümanlarla Gayrimüslimler kanun önünde esit sayilacak,
- Patrikhanede yeni meclisler kurularak bu meclislerin aldigi kararlar Osmanli Devleti tarafindan onaylandiktan sonra yürürlüge girecek,
- Devlet hizmetlerine, okullara askerlik görevine bütün uyruklar esit olarak kabul edilecek,
- Vergiler esit alinacak iltizam usulü kaldirilacak,
- Yabancilar da Osmanli Devleti sinirlari içinde mülk sahibi olabileceklerdi.

Bu fermanla gayrimüslimlere daha fazla hak verilmis, Avrupali devletler Osmanli Devleti'nin içislerine karismayacaklarini Paris Antlasmasiyla kabul etmelerine ragmen sözlerinde durmamislar ve bu fermani bahane ederek Osmanli Devleti'nin içi islerine karismislardir.

Otuz sekiz yasinda ölen Abdülmecid, Osmanli padisahlari arasinda, ilk Avrupa kültürü alan padisahtir. Osmanli Imparatorlugu'nun her bakimdan Avrupalilasmasi için yapilan hareketlere daima yardimci olmus, bu hareketler sonucu, padisahin yetki ve otoritesinin azalmasina ragmen bu duruma itiraz etmemis, ülkede gazete çikarilmasina, özgürlük fikirlerinin yayilmasina, yeniligin yerlesmesine, memlekette mesrutiyet havasinin esmesine engel olmamistir.

Padisahligi döneminde önemli mimari yapilarin olusturulmasini saglayan Sultan Birinci Abdülmecid, Besiktas Küçük Mecidiye Camii, Fatih Hirka-i Serif Camii, Humus Ulu Camii, Fuat Pasa Camii ve Türbesi, Dolmabahçe Camii, Ortaköy Camii yaptirdi.

Bunlarin yani sira Dolmabahçe Sarayi, Küçüksu Kasri, Mecidiye Kasri ve Sultanahmet Darülfunun binasi gibi birbirinden güzel sanat eserleri yine Abdülmecid döneminde yapildi.

Sultan Birinci Abdülmecid batili yazarlarin takdir ve sevgiyle andiklari bir padisahti. Adil, merhametli, islahatçi, yenilikçi bir insan olan Sultan Birinci Abdülmecid, 25 Haziran 1861 tarihinde 39 yasinda iken Istanbul'da veremden dolayi vefat etti ve Yavuz Sultan Selim'in türbesi yanindaki mezarina defnedildi.